Nền kinh tế Nga hiện đang ra sao khi phải chịu những lệnh trừng phạt chưa từng có?
Nền kinh tế Nga đang tốt hơn bạn tưởng
Để phản ứng việc Nga xâm lược Ukraine, phương Tây đã phát động một cuộc chiến tranh kinh tế. Mỹ cấm bán nhiều loại hàng hóa cho Nga; hàng chục công ty lớn đã tháo chạy; và một số quốc gia cùng nhau đóng băng 60% dự trữ ngoại tệ của ngân hàng trung ương Nga. Mục tiêu là để đưa nền kinh tế Nga rơi vào trạng thái rơi tự do để trừng phạt Tổng thống Vladimir Putin vì hành vi gây hấn của ông. Trong tuần sau cuộc xâm lược, đồng rúp đã giảm một phần ba so với đồng đô la, và giá cổ phiếu của nhiều công ty Nga đã sụp đổ.
Chiến lược của phương Tây có còn đang đi theo kế hoạch không? Sự hỗn loạn trong các thị trường Nga dường như đã lắng xuống. Kể từ mức thấp vào đầu tháng 3, đồng rúp đã tăng vọt và hiện đang tiến gần đến mức trước chiến tranh (xem biểu đồ trên). Chỉ số chính của chứng khoán Nga giảm 1/3, nhưng sau đó đã phục hồi một phần lỗ. Chính phủ và hầu hết các công ty đang thực hiện thanh toán bằng trái phiếu ngoại tệ. Một đợt rút tiền khổng lồ khỏi ngân hàng với số tiền bị rút gần 3 triệu rúp (31 tỷ USD) đã kết thúc và người Nga đã trả lại phần lớn tiền mặt vào tài khoản của họ.
Một loạt các chính sách đã giúp ổn định thị trường. Một số chính sách rất là chính thống. Ngân hàng trung ương đã tăng lãi suất từ 9,5% lên 20%, khuyến khích người dân nắm giữ các tài sản Nga mang lãi suất. Các chính sách khác thì kỳ lạ hơn. Chính phủ đã ra lệnh rằng các nhà xuất khẩu phải chuyển đổi 80% số tiền thu được từ ngoại hối của họ thành rúp. Giao dịch trên thị trường chứng khoán Moscow đã trở thành, để sử dụng cách nói uyển chuyển của ngân hàng trung ương, những cuộc "thương lượng". Việc bán khống chứng khoán đã bị cấm và những người không cư trú ở Nga không thể bán cổ phiếu của mình cho đến ngày 1 tháng 4.
Nền kinh tế thực cũng là hình ảnh phản chiếu của nền tài chính: lành mạnh hơn so với cái nhìn đầu tiên. Một chỉ số đo lường giá tiêu dùng hàng tuần cho thấy giá cả đã tăng hơn 5% chỉ tính riêng từ đầu tháng Ba. Nhiều công ty nước ngoài đã rút lui, cắt giảm nguồn cung hàng hóa, trong khi một đồng tiền yếu hơn và các lệnh trừng phạt đã khiến hàng hóa nhập khẩu trở nên đắt đỏ hơn. Nhưng không phải tất cả mọi thứ đều tăng giá. Vodka, phần lớn được sản xuất trong nước, chỉ đắt hơn một chút so với trước chiến tranh. Chi phí xăng dầu không tăng. Và mặc dù mới chỉ là những ngày đầu, nhưng có rất ít bằng chứng về một tác động lớn đối với hoạt động kinh tế.
Theo ước tính sử dụng dữ liệu tìm kiếm trên internet do OECD, một tổ chức nghiên cứu các quốc gia phát triển, GDP của Nga trong tuần tính đến ngày 26 tháng 3 cao hơn khoảng 5% so với năm trước. Các dữ liệu "thời gian thực" khác do The Economist thu thập chẳng hạn như mức tiêu thụ điện và trọng tải hàng hóa trên đường sắt đang tăng lên. Công cụ theo dõi chi tiêu được sản xuất bởi Sberbank, công ty cho vay lớn nhất của Nga, tăng nhẹ so với cùng kỳ năm ngoái. Một giải thích cho điều này phản ánh việc mọi người đang tích trữ hàng hóa trước khi giá tăng: chi tiêu cho thiết bị gia dụng đặc biệt tăng mạnh. Nhưng chi tiêu cho dịch vụ chỉ giảm một chút và vẫn lành mạnh hơn nhiều so với thời kỳ đại dịch.
Nga dường như vẫn chắc chắn sẽ bước vào thời kỳ suy thoái trong năm nay. Nhưng liệu nó có kết thúc tồi tệ như hầu hết các nhà kinh tế dự đoán hay không—các nhà nghiên cứu đang dự đoán mức giảm GDP 10-15%—phụ thuộc vào ba yếu tố. Đầu tiên là liệu những người Nga bình thường có bắt đầu lo lắng về nền kinh tế khi chiến tranh kéo dài và giảm chi tiêu của họ hay không—như đã xảy ra vào năm 2014, khi Nga xâm lược Crimea. Thứ hai là liệu hoạt động sản xuất cuối cùng có bị ngừng lại khi các lệnh trừng phạt ngăn chặn khả năng tiếp cận hàng nhập khẩu từ phương Tây của các công ty hay không. Ngành hàng không của Nga có vẻ đặc biệt dễ bị tổn thương, ngành xe hơi cũng vậy. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp lớn bắt đầu từ thời Liên Xô đã quen với việc hoạt động mà không cần nhập khẩu. Nếu có một nền kinh tế có thể đối phó với việc bị cắt đứt khỏi thế giới, thì đó sẽ là nền kinh tế Nga.
Yếu tố thứ ba và quan trọng nhất liên quan đến hoạt động xuất khẩu nhiên liệu của Nga. Bất chấp số lượng lớn các lệnh trừng phạt được áp dụng, Nga vẫn đang bán dầu trị giá khoảng 10 tỷ USD mỗi tháng cho các khách hàng nước ngoài, tương đương với một phần tư lượng dầu xuất khẩu trước chiến tranh của nước này; doanh thu từ việc bán khí đốt tự nhiên và các sản phẩm dầu mỏ khác cũng vẫn đang chảy vào trong nước. Điều này cung cấp một nguồn ngoại tệ có giá trị mà Nga có thể dùng để mua một số hàng hóa và phụ tùng tiêu dùng từ các nước trung lập hoặc các nước thân thiện. Trừ khi điều đó thay đổi, nền kinh tế Nga có thể vẫn còn lê lết tiếp được trong một thời gian nữa.